Dramaturg Svetislav Jovanov, ovogodišnji izbornik Sterijinog pozorja u svom izvješću ističe kako je protekla kazališna sezona u Srbiji bila "tematski intrigantna, estetski protivrečna, društveno provokativna i, u krajnjoj liniji, natprosečna". Kao potvrdu toga navodi i podatak da je 52 predstave koje su prijavljene u konkurenciji za Selekciju nacionalne drame, njih čak 35 čine praizvedbe suvremenog domaćeg dramskog teksta, uz dvije inozemne produkcije - Bacača prstiju Ive Brdar u Schauspielhaus Stuttgart i Kao i sve slobodne djevojke Tanje Šljivar u berlinskom Deutsches Theater.
"Kao najveću vrednost protekle sezone izdvajam niz pozorišnih ostvarenja koja, bez obzira na međusobne estetičke, poetičke ili ideološke razlike, odlikuje zajednička osobina: autentičan i istraživački pristup problematici ženske emancipacije. Reč je o predstavama u kojima pobuna zanemarenog, potisnutog i/ili porobljenog ženskog identiteta, žene kao Drugog – postaje šifra borbe za društvene, moralne i civilizacijske promene.", kaže Jovanov o svom izboru u kojem su se našle slijedće predstave:
PETRIJIN VENAC – prema romanu Dragoslava Mihailovića, dramatizacija Mila Mašović-Nikolić, režija Boban Skerlić, Atelje 212 Beograd (Srbija)
Mila Mašović-Nikolić pretvara raskošni naturalizam Mihailovićevog bildungsromana o seljanki Petriji u prigušeno tragički moralitet posredstvom finog iluzionističkog umnožavanja (trostruki lik junakinje) i fragmentarno intonirane, a ipak organski „slivene“ naracije. Rediteljska postavka Bobana Skerlića uspeva da, kako efektnom simultanošću prizora, tako i razvijanjem dosledne „metaforičke mreže“ (konopci što asociraju na „nit života“, pretvarajući figure junakinje u mitske suđaje), Petrijinom protestu protiv primitivizma porodice, surovosti društva i sopstvenog kukavičluka pribavi notu univerzalnog.
ZLA ŽENA – pisac Jovan Sterija Popović, režija Iva Milošević, Narodno pozorište/Narodno kazalište/Népszínház Subotica (Srbija)
Nakon samosvojnih reinterpretacija LJuboslava Majere (1998) i Egona Savina (2011), Sterijin kultni komad o „kroćenju goropadnice“, zahvaljujući tumačenju Ive Milošević, ponovo je pred nama u bolno modernom i aktuelnom svetlu. Koristeći mehanizme persiflaže i groteske, rediteljka prevodi ambijent Sterijine građanske palanke u stilizovani svet u kojem su maske „izbrisale“ lica, tako da Sterijina zamena ličnosti postaje tek funkcija sveopšte igre nametnutih uloga. Ulazeći u lavirinte nasilja i obmane, vođena najiskrenijim pobudama, njena Sultana mora spoznati da se svaka žudnja pretvara u nasilje, a svaka igra iluzije okončava kao igra moći.
DRAUFGÄNGERINNEN. ALL ADVENTUROUS WOMEN DO (NEUSTRAŠIVE – KAO I SVE SLOBODNE DJEVOJKE) – pisac Tanja Šljivar, režija Salome Dastmalhi, Dojčes teatar/Deutsches Theater Berlin (Nemačka)
Svoj dosad najsloženiji i, po svemu sudeći, najupečatljiviji dramski tekst Tanja Šljivar gradi inspirisana nedavnim stvarnim događajem – slučajem kada je, u jednom gradiću u Republici Srpskoj, nakon boravka na školskoj ekskurziji zatrudnelo sedam trinaestogodišnjih devojčica. Pošto su o tome izneli mišljenje crkva, država, škola i mediji – autorka odlučuje da, kako napominje, podari glas samim protagonistkinjama, tačnije, iracionalnoj energiji mladosti: kroz uzbudljive fragmente, višeznačne retrospekcije i začudna višeglasja predstavlja se sukob načela života (porođaj) i načela slobode (izbor abortusa), a rediteljka Dastmalhi funkcionalno izoštrava ovu potragu za identitetom, prevodeći igru na nivo kolektivnog rituala protkanog dirljivim dokumentarnim improvizacijama glumaca u asketski ustrojenom prostoru.
KAROLINA NOJBER – pisac Nebojša Romčević, adaptacija i režija Kokan Mladenović, Narodno pozorište Republike Srpske Banja Luka (Republika Srpska – Bosna i Hercegovina)
Vrednost Romčevićeve izuzetne drame, inspirisane biografijom nemačke glumice reformatorke iz osamnaestog veka, ne leži toliko u suptilnim uvidima u ustrojstvo pozorišnog mehanizma i njegovih aktera, koliko u preplitanjima i sudarima tog mehanizma i društvenog konteksta. I upravo na tom sloju komada Kokan Mladenović opravdano zasniva svoju interpretaciju. Tretirajući Romčevićev tekst kao apokrif, a suptilno „umontirane“ apokrife kao kvazidokumentarnu podlogu, duhovito obrćući „rodne pozicije“ i umnožavajući identitet junakinje kako bi ga paradoksalno učvrstio, on romčevićevsku igru metateatra preobražava u obračun sa aktuelnim svetom kao pseudoteatrom (rijalitijem), ali i sa aktuelnim pozorištem kao komercijalnim ili ideološkim projektom.
HASANAGINICA – po motivima drame Ljubomira Simovića, režija Andraš Urban, Novosadsko pozorište/Újvidéki Színház Novi Sad (Srbija)
Maksimalno se udaljivši od formalnog ustrojstva Simovićevog komada, Andraš Urban ne samo da mu ostaje suštinski veran već uspeva da arhetipskoj situaciji izmanipulisane junakinje podari psihološku, socijalnu i kulturnu aktuelnost. Usredsređujući se na ključni motiv Hasanaginičinog odbacivanja od strane muža, porodice i socijalnog okruženja, dakle, na mehanizam totalnog poništavanja ženskog identiteta, reditelj posredstvom višeznačnog žanrovskog „rastvora“ agresivnog rok-performansa, ciničnog kviza i demistifikatorskih ispovesti, uspostavlja fascinantnu jednačinu između patrijarhalnih okova „muške moći“ i lavirinata političke manipulacije.
KOZOCID – tekst i režija Vida Ognjenović, Gradsko pozorište Podgorica (Crna Gora)
Žanrovska kombinacija mentalitetske komedije i satire, odavno identifikovana u autorskom prosedeu Vide Ognjenović, u ovom komadu je obogaćena impulsima karnevalski intoniranog apsurda, brehtovske izmeštenosti i prefinjene antropološke analize. Inspirisana prividno neproblematičnom istorijskom fusnotom – kampanjom uništavanja koza u crnogorskim seoskim vrletima kao sastavnim delom socijalističke „obnove i izgradnje“ neposredno nakon Drugog svetskog rata – autorka uspeva da, predočavanjem ideološke represije kao naličja mentalitetskih zloćudnosti, uobliči autentičnu alegoriju naših aktuelnih posrnuća.
M.I.R.A. – koncept, režija i dizajn scene Andraš Urban, Bitef teatar Beograd (Srbija)
Na primarnom nivou uobličena kao svojevrstan hommage Miri Trailović, tvorcu Bitefa i „animi movens“ Ateljea 212, Urbanova predstava nam predočava sudbinu žene koja je vodila trostruku životnu bitku: protiv rigidnih ideoloških konvencija, protiv patrijarhalnih predrasuda o ulozi žene kao lidera, kao i protiv naših parohijalnih i anahronih shvatanja pozorišta. Kroz raskošni i bolni vatromet ironije, gneva i patnje, kroz renesansni a istovremeno asketski koloplet žanrova, stilova i postupaka, potpomognut figurom junakinje koja istovremeno otelotvoruje naslovni lik, protagonistkinju koja je tumači (Mirjana Karanović) i nekog Trećeg (sam teatar?), Urban nam baca u lice žestoku i nemilosrdnu genezu naših društvenih perverzija i pozorišnih zabluda.
BOLIVUD – tekst i režija Maja Pelević, muzika Anja Đorđević, Narodno pozorište Beograd (Srbija)
Socijalna katastrofa u zabačenom gradiću na granici, izazvana propašću lokalne fabrike, koju (privremeno) odlaže obećanje dolaska bolivudskog filmskog producenta, predstavlja temelj na kojem Maja Pelević gradi svoju gorko vedru, šarmantno nihilističku parodiju o simboličnoj propasti naših savremenih fabrika iluzija. Efikasno manipulišući i razgrađujući dramaturške i muzičke konvencije mjuzikla, uz pomoć atraktivne matrice Anje Đorđević, autorka pronalazi samosvojnu dimenziju društvenog angažmana s obeju strana granice iluzionističke igre.
Uz natjecateljsku selekciju, Pozorje ima i onu međunarodnu nazvanu Krugovi, a u koju je Jovanov uvrstio slijede'e naslove>
KIKLOP – prema romanu Ranka Marinkovića, autor adaptacije i reditelj Saša Anočić, Gradsko dramsko kazalište „Gavela”, Zagreb (Hrvatska)
Delo koje se još uvek smatra za najbolji hrvatski roman posle Drugog svetskog rata, pojavljuje se na Pozorju u novom scenskom ruhu, nakon 43 godine od trijumfalnog pohoda antologijskog uprizorenja istog romana u režiji Koste Spaića. Egzistencijalna teskoba pred svetskom kataklizmom, složenost dilema intelektualnog uma (pozorišnog kritičara Melkiora), pustolovna težina svakodnevice kao nerazmrsivi splet Erosa i Tanatosa (po nekima i Fobosa, straha), rečju, svi klasični scenski potencijali ovog romana na nov i uzbudljivo aktuelan način otelotvoruju se u savremenom tumačenju reditelja Anočića i majstorskog glumačkog ansambla.
ITAKA (ITHAKA) – prema Homerovoj Odiseji, pisci Peter Zavada i Armin Sabo-Sekelji, režija Krista Sekelji, Pozorište „Katona Jožef”/Katona József Színház Budimpešta (Mađarska)
Između bezbrojnih mogućnosti tumačenja legende o pustolovini koja počiva u samim temeljima evropske umetničke imaginacije, tvorci ove predstave opredelili su se za dimenziju koja arhetipskoj figuri Odiseja daje prizvuk goruće modernosti. Prikazujući lutanja Homerovog junaka kao promišljeno odlagani povratak kući, tokom kojeg se svaki Odisejev pokušaj da nađe spokoj u okrilju neke apstraktne varijante „večnog Ženskog“ (gospodarica, naivka, čarobnica) okončava kao otrežnjujuće suočavanje sa konkretnim i nepredvidljivim ženskim identitetom, autori nam bajkovito ironično i cinično ležerno ocrtavaju nesavršenost pragmatičnog i racionalnog „muškog“ principa.
PUPPENHAUS. KURACJA (KUĆA LUTAKA. LEČENJE) – pisac Magda Fertač, reditelj Jendžej Pjaskovski, TR/Teatr Rozmaitości, Varšava (Poljska)
Inspirisani središnjim motivom drame Đorđa Lebovića Lutka sa kreveta br. 21,kao i sudbinom varšavske glumačke zvezde Marije Malicke (koja je nastupala u pozorištu tokom nacističke okupacije i zbog toga posle rata bila prognana iz javnog života), Fertačeva i Pjaskovski, polazeći od (is)povesti devojaka koje su služile kao prostitutke u nacističkim bordelima, predočavaju nam jezivo apsurdnu i paradoksalno razgolićavajuću scensku povest o naličju herojstva i relativnosti izdajstva i, konačno, o podložnosti svakog istorijskog iskaza kako ideološkoj manipulaciji, tako i neuhvatljivim ponorima sećanja.
